Euskara: baladen zuzenketa
Gelan talde txikietan banatu gara, eta testu liburuan aurkitutako informazioarekin eskema bat egin dugu baladei buruz denok batera
Hau eskema testua bihurtuta da:
Balada hitza trobadoreen artean erabiltzen zen pieza liriko laburrak izendatzeko, lehenengo dantzatzeko eta kanturako erabiltzen zirenak baina geroago errezitatzen zirenak. Baladak kantu narratibo laburrak dira.
Hainbat forma mota daude: hiru bertso lerrokoak, gehienetan lelo batez bukaturikoak; zortzi neurtitzekoa (ababbcbc errimarekin), lau lerroko igortea (bcbc errimarekin) dutenak, eta azkenik hamar bertso lerroko ahapaldiak bost edo zazpi neurtitzeko igortearekin.
Baladak askotariko gaiak zituzten, baina hiru bereizten ziren: epikoa, gerra bati edo borroka bati buruzko istorioak; epiko-lirikoa, gerra edo borroka bati eta amodio baten istorioak, eta lirikoa, amodiozko istorioak kontatzen dituztenak.
Zenbait ezaugarri zituzten, eta hauen funtzio nagusia kantatu edo errezitatu behar duenarentzat errazago memorizatzea zen. Hauek dira ezaugarri nagusiak:
-Errepikakpena: erabiliena da, eta hitz bat errepikatzean datza. Honek indarra eta arreta ematen diote.
-Paralelismoa: idazleak egitura sintaktiko bera errepikatzen du bi esaldi desberdinetan.
-Elkarrizketa: bi edo pertsonai gehiagok berba egiten dute, eta normalean, baladaren unerik dramatikoena adierazteko erabiltzen da.
-Metrika eta errima: ez dute arau zehatzik, eta errima koplen antzekoa zen hegoaldean.
Hau eskema testua bihurtuta da:
Balada hitza trobadoreen artean erabiltzen zen pieza liriko laburrak izendatzeko, lehenengo dantzatzeko eta kanturako erabiltzen zirenak baina geroago errezitatzen zirenak. Baladak kantu narratibo laburrak dira.
Hainbat forma mota daude: hiru bertso lerrokoak, gehienetan lelo batez bukaturikoak; zortzi neurtitzekoa (ababbcbc errimarekin), lau lerroko igortea (bcbc errimarekin) dutenak, eta azkenik hamar bertso lerroko ahapaldiak bost edo zazpi neurtitzeko igortearekin.
Baladak askotariko gaiak zituzten, baina hiru bereizten ziren: epikoa, gerra bati edo borroka bati buruzko istorioak; epiko-lirikoa, gerra edo borroka bati eta amodio baten istorioak, eta lirikoa, amodiozko istorioak kontatzen dituztenak.
Zenbait ezaugarri zituzten, eta hauen funtzio nagusia kantatu edo errezitatu behar duenarentzat errazago memorizatzea zen. Hauek dira ezaugarri nagusiak:
-Errepikakpena: erabiliena da, eta hitz bat errepikatzean datza. Honek indarra eta arreta ematen diote.
-Paralelismoa: idazleak egitura sintaktiko bera errepikatzen du bi esaldi desberdinetan.
-Elkarrizketa: bi edo pertsonai gehiagok berba egiten dute, eta normalean, baladaren unerik dramatikoena adierazteko erabiltzen da.
-Metrika eta errima: ez dute arau zehatzik, eta errima koplen antzekoa zen hegoaldean.
Olerkiei buruzko zuzenketa:
Taldeetan jarri gara, eta olerkiei buruz taldelan bat egin dugu. Testuliburutik ateratako olerkiei buruzko informazioarekin, eskema bat egin dugu.
Poesia latineko "poesis" hitzetik dator, eta sortu esanahia du. Grezian jaietan musika eta poesia egiten zen. XX. mendera arte neurriak finkatuta zeuden, baina hortik aurrera, neurriak libreak izan ziren.
Poemak zenbait ezaugarri dituzte: erritmoarekin narratzen dira, hau da, irakurtzean pausak egiten dira edertsuna lortzeko. Baliabide literarioak erabiltzen dira, adibidez, anafora, errepikapena edo metafora.
Neurri hauek erabiltzen dira:
1545. urtean argitaratu zen lehen euskal olerkien liburua. Bernart Etxeparek idatzi zuen, eta "linguae vasconum primitae" zuen izena. Bertan mota guztietako olerkiak idatzi zituen.
Kaligrama kaligrafia eta gramatika hitzen elkarketatik dator. Teknika hau hizkien bidez marrazkiak sortzean datza, beraz poetek haien poesiekin zerikusia zuten marrazkiak marrazten dituzte haien poemekin.
Idazketa automatikoa, haren izenak esaten duen bezala, idazleari burura etortzen zaion guztia idaztean datza. Normalean, idazleek hau egitean, blokeo batetik ihes egiteko egiten dute.
Poesia latineko "poesis" hitzetik dator, eta sortu esanahia du. Grezian jaietan musika eta poesia egiten zen. XX. mendera arte neurriak finkatuta zeuden, baina hortik aurrera, neurriak libreak izan ziren.
Poemak zenbait ezaugarri dituzte: erritmoarekin narratzen dira, hau da, irakurtzean pausak egiten dira edertsuna lortzeko. Baliabide literarioak erabiltzen dira, adibidez, anafora, errepikapena edo metafora.
Neurri hauek erabiltzen dira:
- Zortziko txikia: zortzi lerro ditu, 7/6 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
- Zortziko handia: zortzi lerro ditu, 10/8 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
- Hamarreko txikia: hamar lerro ditu, 7/6 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
- Hamarreko handia; hamar lerro ditu, 10/8 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
- Kopla txikia: lau lerro ditu, 7/8 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
- Kopla handia: lau lerro ditu, 10/8 silaba txandakatzen. Errima lerro bikoitietan egiten da.
1545. urtean argitaratu zen lehen euskal olerkien liburua. Bernart Etxeparek idatzi zuen, eta "linguae vasconum primitae" zuen izena. Bertan mota guztietako olerkiak idatzi zituen.
Kaligrama kaligrafia eta gramatika hitzen elkarketatik dator. Teknika hau hizkien bidez marrazkiak sortzean datza, beraz poetek haien poesiekin zerikusia zuten marrazkiak marrazten dituzte haien poemekin.
Idazketa automatikoa, haren izenak esaten duen bezala, idazleari burura etortzen zaion guztia idaztean datza. Normalean, idazleek hau egitean, blokeo batetik ihes egiteko egiten dute.
Alegiak
Lehenik eta behin, gelako lana egiten hasi ginen testu liburutik hartutako informazioarekin eskema bat egiten, eta orain, testura pasa behar dugu:
- Alegiak:
- Alegiagile famatuak:
- Korrontea:
Euskara: urte osoko errepasoa
Perpaus barruan sintagma desberdinen arteko harreman logikoak adierazteko erabiltzen ditugun atzizkien zerrenda.
A) Kasu gramatikalak:
-Nor: -(markarik ez)
-Nork: -K
-Nori: -I
B) Leku-denborazko kasuak:
-Non: -N
-Nongo: -KO/-GO
-Nondik: -TIK/-DIK
-Nora: -RA
-Norantz: -RANTZ
-Noraino: -RAINO
C) Gainontzekoak:
-Noren: -EN
-Norekin: -EKIN
-Norentzat: -ENTZAT
-Nortzat: -TZAT
-Zerik: -IK
-Zerez: -Z/-TAZ(pertsona izenordainekin eta erakusleekin)
Mugagabea noiz?
-ZER, ZEIN, ZENBAT
-Zenbatzaile zehaztuekin ezezagunak direnean
-Zenbatzaile zehaztugabeekin
-Bihurtu, bilakatu, izendatu, hautatu, aukeratu, joan...
-Ik beti mugagabean
-Tzat ere bai
-Esamoldeetan: eguzkitan egon, sutan jarri, uretara bota...
KATEGORIA GRAMATIKALAK
IZENA:
Adjektiboa: Izenondoa
Izenlaguna(-EN/-KO)
ADITZA:
Adberbioa: Aditzondoa
Aditzlaguna(I+km)
ADITZA ETA MORFEMA
-Pertsonak:
NOR: N-, H-, D-, G-, Z-, Z-, D-
NORI: -T, -T/N, -O, -GU, -ZU, -ZUE, -E
NORK: " " (EZ) " " " -TE
-Denbora morfemak:
Orainaldia: -(A)-
Lehenaldia: E(N), I(N), -(E)N
-Aditz erroa edo sustraia:
-KUS-, -TOR-, -KAR-, -ZA-, -U-...
-Pluralgileak:
-ZKI-, -Z-, -TZA-, -IT-
-Modua:
Indikatiboa: kontaketarako - Morfemarik ez
Subjuntiboa: nahia, desioa, helburua - -N
Ahalera: ahalbidea, posibilitatea - -KE
Agintera: agintzeko - -N, morfemarik ez
-Aditz laguntzaileak
Indikatiboa - EDUN -> -U-, IZAN -> -ZA-
Subjuntiboan, ahaleran eta aginteran - EZAN -> -ZA-, EDIN -> -DI- / kasu markarik ez.
-Aditz partizipioak:
Aditzoina edo infitiboa -> -etor, -joan, -ekar
Partizipio burutua -> kasu marka ez - jo, -N - joan, -TU - sartu, -I - ikusi.
Parrtizipio burutugabea -> -T(z)EN
Gertakizun partizipioa -> -KO/-GO/-EN
A) Kasu gramatikalak:
-Nor: -(markarik ez)
-Nork: -K
-Nori: -I
B) Leku-denborazko kasuak:
-Non: -N
-Nongo: -KO/-GO
-Nondik: -TIK/-DIK
-Nora: -RA
-Norantz: -RANTZ
-Noraino: -RAINO
C) Gainontzekoak:
-Noren: -EN
-Norekin: -EKIN
-Norentzat: -ENTZAT
-Nortzat: -TZAT
-Zerik: -IK
-Zerez: -Z/-TAZ(pertsona izenordainekin eta erakusleekin)
Mugagabea noiz?
-ZER, ZEIN, ZENBAT
-Zenbatzaile zehaztuekin ezezagunak direnean
-Zenbatzaile zehaztugabeekin
-Bihurtu, bilakatu, izendatu, hautatu, aukeratu, joan...
-Ik beti mugagabean
-Tzat ere bai
-Esamoldeetan: eguzkitan egon, sutan jarri, uretara bota...
KATEGORIA GRAMATIKALAK
IZENA:
Adjektiboa: Izenondoa
Izenlaguna(-EN/-KO)
ADITZA:
Adberbioa: Aditzondoa
Aditzlaguna(I+km)
ADITZA ETA MORFEMA
-Pertsonak:
NOR: N-, H-, D-, G-, Z-, Z-, D-
NORI: -T, -T/N, -O, -GU, -ZU, -ZUE, -E
NORK: " " (EZ) " " " -TE
-Denbora morfemak:
Orainaldia: -(A)-
Lehenaldia: E(N), I(N), -(E)N
-Aditz erroa edo sustraia:
-KUS-, -TOR-, -KAR-, -ZA-, -U-...
-Pluralgileak:
-ZKI-, -Z-, -TZA-, -IT-
-Modua:
Indikatiboa: kontaketarako - Morfemarik ez
Subjuntiboa: nahia, desioa, helburua - -N
Ahalera: ahalbidea, posibilitatea - -KE
Agintera: agintzeko - -N, morfemarik ez
-Aditz laguntzaileak
Indikatiboa - EDUN -> -U-, IZAN -> -ZA-
Subjuntiboan, ahaleran eta aginteran - EZAN -> -ZA-, EDIN -> -DI- / kasu markarik ez.
-Aditz partizipioak:
Aditzoina edo infitiboa -> -etor, -joan, -ekar
Partizipio burutua -> kasu marka ez - jo, -N - joan, -TU - sartu, -I - ikusi.
Parrtizipio burutugabea -> -T(z)EN
Gertakizun partizipioa -> -KO/-GO/-EN